گزارشی مختصر از روند برگزاری چهارمین دورۀ جشنوارۀ دوسالانۀ تحلیل و نقد داستان کوتاه سال (حیرت)
فراخوان جشنواره در تابستان ۱۴۰۲ از طریق سایت رسمی جشنواره‌های حیرت و خبرگزاری‌های فرهنگی و هنری کشور منتشر شد. با پایان مهلت ارسال آثار در موعد مقرر، ۳۷ متن تحلیل و نقد به دبیرخانۀ جشنواره ارسال شد. از این بین، 3 اثر با شرایط فراخوان جشنواره منطبق نبودند و از بخش مسابقه حذف شدند. ۳ آثر حذف‌شده، تحلیل یا نقد مجموعه‌داستان یا رمان یا داستان کوتاه غیرفارسی بودند.
متن‌های رسیده به دبیرخانۀ جشنواره در تحلیل و نقد آثار این داستان‌نویسان بودند:
مجید خادم (۶ متن)، رضا بهاری‌زاده (۳ متن)، صادق هدایت (2 متن)، هوشنگ گلشیری (2 متن)، حسین آتش‌پرور (2 متن)، محمدرضا سرگلزایی (2 متن)، الهام فردویی (2 متن). همچنین تحلیل و نقد اثری از داستان‌نویسان زیر، هرکدام یک متن: نادر ابراهیمی، عباس باباعلی، خالد نویسا، ابوذر هدایتی، محمدعلی جمال‌زاده، عباس نعلبندیان، رضا براهنی، صادق چوبک، شیوا ارسطویی، هوشنگ مرادی کرمانی، فریبا وفی، هشام ابوقداره، رسول پرویزی، برهوت، میلاد باقری، دانیال عماری، خالو خالد، مصطفی طوقانیان، غزاله سبوکی.
پس از دو مرحله داوری، ۲۳ تحلیل و نقد برگزیدۀ مرحلۀ نیمه‌نهایی در بخش‌های آزاد و ویژه، در سایت رسمی جشنواره اعلام شدند؛ البته از آنجا که داوران، تا اعلام نتایج نهایی جشنواره از اسامی منتقدان و تحلیلگران مطلع نبودند و آثار بدون نام نویسنده تحویل آن‌ها شده بود، در سایت اینترنتی جشنواره نیز، تنها عنوان متون برگزیده منتشر شد. در سومین مرحلۀ داوری نیز متون موردسنجش برای مقایسۀ آخر و امتیازدهی در اختیار اعضای هیئت داوران قرار گرفت تا برگزیدگان نهاییِ سال و برترین اثر در هر بخش را تعیین کنند. اسامی داوران این دوره و نتیجۀ نهایی در بیانیۀ هیئت داوران ذکر شده است. در این جشنواره بارها تصریح شده که رتبه‌ها اهمیت زیادی ندارند و از نظر برگزارکنندگان و هیئت داوران جشنواره، تمامی این متون نهایی، برندگان دورۀ جاری بوده‌اند. با مشخص شدن نتایج نهایی، در ۲۱ آبان‌ماه ۱۴۰۲ اختتامیۀ جشنواره طی مراسمی خصوصی و صمیمانه با حضور برخی از برگزیدگان نهایی در کنار جمعی از نویسندگان و ادب‌دوستان برگزار شد و از نفرات برتر تقدیر به عمل آمد.
در انتهای این گزارش کوتاه، همچون گذشته از همۀ تحلیلگران و منتقدانی که با متن‌های ارزشمند خود در جشنواره شرکت کردند و همچنین تمام دوستانی که در مراحل مختلف برگزاری یار و همراه ما بودند، تشکر می‌کنیم و تأکید می‌کنیم که برگزاری این جشنواره، بی یاری ایشان امکان‌پذیر نبود. از تک‌تک داوران نیز سپاسگزاریم که بی هیچ چشمداشت و با علاقه‌ای تحسین‌برانگیز، تمام متن‌ها را به دقت، چندین و چند بار خواندند و در نشست‌های متعدد سنجش و بحث و بررسی آثار شرکت کردند. به امید بخشش تمام کاستی‌ها و همراهی مجدد همۀ عزیزان تحلیلگر و منتقد داستان کوتاه فارسی.
علی نوروزی، دبیر چهارمین دورۀ جشنوارۀ دوسالانۀ تحلیل و نقد خلاقانۀ داستان کوتاه سال (حیرت)
بیانیۀ هیئت داوران چهارمین دورۀ جشنوارۀ دوسالانۀ تحلیل و نقد خلاقانۀ داستان کوتاه سال (حیرت)
هیئت داوران جشنواره از همۀ کسانی که آثار خود را به جشنواره ارسال کرده‌اند، سپاسگزاری می‌کند. با نظر به اینکه این جشنواره به‌عنوان نخستین اتفاق ادبی‌پژوهشیِ مستقل کشور در زمینۀ تحلیل و نقد داستان، همچنان در ابتدای راه است، امیدواریم با تداوم آن طی سال‌های آینده بتوان به کیفیت بالاتری از متون دست یافت.
همچون دورۀ پیش، تعداد کم آثار فرستاده‌شده و ضعف در کیفیت نقادانه و خلاقانۀ اغلب متون، نشان از کاستی‌های فراوان در این حوزه از فعالیت ادبی کشور دارد. جای بسی خرسندی است که اعلام کنیم به نظر می‌رسد مجموع تلاش‌های مجموعۀ فرهنگی‌هنری حیرت در بخش آموزش و پرورش تحلیلگران و منتقدان جوان در مدرسۀ آزاد ادبیات و هنر حیرت که از چند سال پیش آغاز شده است، اثربخش بوده و این اثربخشی در آثار منتقدان این مجموعه پیداست. امیدواریم که این تلاش مداوم، به‌مرور باعث ایجاد فضایی خلاقانه و فعال در تحلیل و نقد ادبی کشور شود.
معیارهای اصلی جشنواره در انتخاب آثار عبارت بودند از:میزان خلاقانه بودن تحلیل در جنبه‌های متفاوت (فرم تحلیل، استخراج داده‌ها، نتیجه‌گیری، تناسب زبان با تحلیل و…)، وضوح و استحکام در مبانی نظری، وضوح و استحکام در استخراج داده‌ها، وضوح و استحکام در مسیر استدلالی و ارتباط با داده‌ها و نیز وضوح و استحکام و منحصربه‌فرد بودن نتیجه‌گیری.
هیئت داوران با در نظر گرفتن معیارهای اصلی جشنواره، در سه مرحله آثار را بررسی کرد. در دو مرحلۀ ابتدایی، نقدها با دقت بسیاری انتخاب شدند و به مرحلۀ نیمه‌نهایی راه یافتند. امتیازهای داوران، به صورت جداگانه و مستقل اعلام شد. از آنجا که اختلاف نظر دراین‌باره امری بدیهی است و مبنا بر مقایسۀ نسبی آثار با یکدیگر بوده است، بنا به روال ازپیش‌تعیین‌شده و برای حفظ ارزش تنوع نگاه داوران، امتیازها که بین 1 تا 10 بودند، با یکدیگر جمع شدند و سپس برای کنترل هرگونه اختلاف سبک در نمره‌دهی بین داوران، نمره‌های هر داور را به نمرۀ استاندارد (Z score) تبدیل کردیم. در انتها نیز برای راحتی مقایسه، نمرۀ z به نمرۀ T تبدیل شد (T score=10*Z score + 50). این روش، با استفاده از میانگین کل نمره‌های هر داور و انحراف استاندارد هر نمره نسبت به این میانگین، ارزش کمّی هر نمره را مشخص می کند؛ بنابراین هرگونه تفاوت در سبک‌های نمره‌دهی بین داوران را استاندارد می‌کند و از این رو به عدالت نزدیک‌تر است. از دیگر امتیازات استفاده از نمرۀ استاندارد این است که دو اثر که در نمرۀ خام، ارزش برابری کسب کرده‌اند، در نمرۀ استاندارد با یکدیگر تفاوت دارند و جایگاه هرکدام به طور مجزا از اثری دیگر مشخص می‌شود. بدیهی است آثاری که نظر داوران متعدد را از جنبه‌های متنوعی جلب کرده‌اند، جمع امتیاز بالاتری کسب نموده‌اند. در انتها بیان این نکته ضروری به نظر می‌رسد که ممکن است بنا به نظر فردی هر داور، اثری متفاوت در مقایسه با سایر داوران، شایستۀ جایگاه برترین اثر باشد؛ ولی درنهایت، آثار برتر معرفی‌شده نتیجۀ جمع نمره‌های استانداردی است که هر اثر از سوی داوران کسب کرده است.
هیئت داوران چهارمین دورۀ جشنواره(به ترتیب حروف الفبا):
- الهام فردویی
- رضا قلی‌پور
- علی نوروزی
نتیجۀ داوری نهایی به شرح زیر اعلام می‌گردد:
- برترین اثر در بخش آزاد:
تغییرهای کوچک؛ تحلیلی بر داستان کوتاه “کاربرد نمادینِ در” اثر فریبا وفی
رها حسینی، مازندران.
- آثار برتر در بخش آزاد:
- یک قاشق چای‌خوری از نقد “قاشق چای‌خوری”؛ تحلیلی بر داستان کوتاه “قاشق چای‌خوری اثر هوشنگ مرادی کرمانی
آرش خاموشی، ساوه
- تحلیلی بر داستان کوتاه “ما هشت نفر از چه چیزی حرف می‌زنیم” اثر برهوت
شقایق صابر، تهران
- در باب مرگ و بازتولد: بازتاب کهن‌الگوییِ تجربۀ مرگ در داستان “بختک” اثر هوشنگ گلشیری
معصومه حسنی، پاکدشت
- تحلیلی بر داستان کوتاه “قابلۀ سرزمین من” اثر رضا براهنی
نرگس اکبری، شیراز
- برترین اثر بخش ویژه:
دو چشم از صدوبیست چشم؛ بررسی ساختار کلاژ در داستان “خوان‌های گسترده” اثر الهام فردویی
علیرضا فارسی‌مدان، شیراز.
- آثار برتر در بخش ویژه:
- چگونگی تأثیر نظام مکان بر شخصیت‌پردازی؛ تحلیلی بر داستان کوتاه “غرب زیرزمین” اثر الهام فردویی
آزیتا گندمی‌کال، شیراز
- واکاوی نقش راوی در جنون یک روایت دیوانه‌وار؛ تحلیلی بر داستان کوتاه “جنون دیوانه‌وار” اثر رضا بهاری‌زاده و مجید خادم
مریم بهادری، شیراز
- توصیف چگونگی حرکت بصری در نشانه‌های زبانی و غیرزبانی در روایت داستان کوتاه “به‌سوی خَلا” اثر مجید خادم، در قیاس با حرکت بصری در “ابریق لعاب‌دار فیروزه‌ای مشبک سلجوقی” و تأثیرگذاری حرکت بصری در مؤلفۀ کاربرد در دو اثر و چگونگی تولید اکسپرسیون
سارا عمرانی، شیراز
- بررسی پیرنگ شخصیت “کشور” در داستان کوتاه “زندگانی بدیع‌الزمان دوازده بهره است” اثر خالو خالد؛ با تأکید بر رابطۀ ترتیب حوادث و علیت
زهرا مسلمی، جهرم
آخرین دیدگاه‌ها