دورۀ سوم بخش تحلیل و نقد – 1400

گزارشی مختصر از روند برگزاری سومین دورۀ جشنوارۀ دوسالانۀ تحلیل و نقد داستان کوتاه سال (حیرت)

 

فراخوان جشنواره در زمستان 1399 از طریق سایت رسمی جشنواره­‌های حیرت و خبرگزاری‌های فرهنگی و هنری کشور منتشر شد.

با پایان مهلت ارسال آثار در موعد مقرر،52 متن تحلیل و نقد به دبیرخانۀ جشنواره ارسال شد. البته 7 اثر نیز به دلیل عدم انطباق فاحش با شرایط فراخوان  از بخش مسابقه خارج شدند. (این آثار، تحلیل یا نقد مجموعه داستان و یا رمان بودند و یا بیش از محدودیت دو اثر برای هر مؤلف در هر بخش، ارسال شده بودند). متون رسیده در تحلیل و نقد آثار این داستان‌نویسان بودند:

مجید خادم(8 متن)، صادق هدایت(4 متن)، رضا بهاری‌زاده(4 متن)، هوشنگ گلشیری(3 متن)، صادق چوبک(3 متن)، جلال آل احمد(2 متن)، غلامحسین ساعدی(2 متن)، شهریار مندنی‌پور(2 متن)، محمود دولت‌آبادی(2 متن).

و تحلیل و نقد اثری از داستان‌نویسان زیر، هرکدام یک متن: زهرا سلطانی، محمد کشاورز، علی اکبر گل‌پیچ، معصومه سلیمی، امیرحسین چهلتن، سیاوش گلشیری، سمیه سیدیان، مبشر نیکویی، کیهان خانجانی، محمدسعید احمدزاده، کسری برزیده، مجید خرسندی، ابوتراب خسروی، فرهاد رفیعی، شورش عابد، دامون فخاری، وحید شعبانی، نادر ابراهیمی، بهرام صادقی، احمد آرام، مرتضی درودی، بهمن فرسی.

در دو مرحلۀ داوری، 18 تحلیل و نقد برگزیدۀ مرحلۀ نیمه‌نهایی در بخش‌های آزاد و ویژه در سایت رسمی جشنواره اعلام شدند. البته از آنجا که داوران از اسامی منتقدان و تحلیل­‌گران مطلع نبوده و آثار، بدون نام نویسنده تحویل آن­‌ها شده بود، در سایت اینترنتی جشنواره به دلیل اهمیت پنهان ماندن نام مؤلفان آثار تا انتهای داوری، تنها عنوان متون برگزیده منتشر شد. در سومین مرحلۀ داوری نیز متون مورد سنجش و مقایسۀ آخر و امتیازدهی توسط تمامی هیئت داوران قرار گرفت تا متون برگزیده نهاییِ سال و برترین اثر در هر بخش تعیین شود. اسامی داوران این دوره و نتیجۀ نهایی در بیانیۀ هیئت داوران ذکر شده است. در این جشنواره بارها تصریح شده که رتبه­‌ها اهمیت زیادی نداشته و از نظر برگزارکنندگان و هیئت داوران جشنواره، تمامی این متون نهایی، برندگان دورۀ جاری بوده‌اند و بنا به نظر هیئت مدیرۀ جشنواره، از دورۀ بعد، اثر برتر از بین برندگان نهایی اعلام نخواهد شد و تندیس جشنواره به فردی تعلق خواهد گرفت که برای دومین بار در بین برگزیدگان نهایی قرار گرفته باشد. با مشخص شدن نتایج نهایی در 9 آبان‌ماه 1400، اختتامیۀ جشنواره طی مراسمی خصوصی و صمیمانه با حضور برخی از برگزیدگان نهایی در کنار جمعی از نویسندگان و ادب دوستان برگزار شد و از نفرات برتر تقدیر به عمل آمد.

در انتهای این گزارش کوتاه، همچون گذشته از تمامی تحلیل‌­گران و منتقدانی که متون ارزشمند خود را در جشنواره شرکت داده و هم‌چنین تمام دوستانی که در مراحل مختلف برگزاری، یار و همراه ما بودند، تشکر کرده و تأکید می­کنیم که برگزاری این جشنواره، بی یاری ایشان امکان‌پذیر نبود. از تک‌تک داوران نیز نهایت سپاس را داریم که بی هیچ چشم‌داشت و با علاقه‌ای تحسین‌برانگیز، تمام متون را به دقت، چندین و چند بار خواندند و در نشست‌­های متعدد سنجش و بحث و بررسی متون شرکت کردند. به امید بخشش تمام کاستی‌ها و همراهی مجدد همۀ عزیزان تحلیل­‌گر و منتقد داستان کوتاه فارسی.

امید تمیس – دبیر سومین دورۀ جشنوارۀ دوسالانۀ تحلیل و نقد خلاقانۀ داستان کوتاه سال (حیرت)

بیانیۀ هیئت داوران سومین دورۀ جشنوارۀ دوسالانۀ تحلیل و نقد خلاقانۀ داستان کوتاه سال (حیرت)

 

هیئت داوران جشنواره از همۀ کسانی که آثار خود را به جشنواره ارسال کرده‌اند، سپاس‌گزاری می‌کند. با نظر به اینکه این جشنواره به عنوان نخستین اتفاق ادبی‌پژوهشیِ مستقل کشور در زمینۀ تحلیل و نقد داستان، همچنان در ابتدای راه است، امید داریم تا با تداوم آن طی سال­های آینده بتوان به کیفیت بالاتری از متون دست یافت.

همچون دورۀ پیش، تعداد کم آثار فرستاده شده و ضعف در کیفیت نقادانه و خلاقانۀ اغلب متون؛ نشان از کاستی­های فراوان در این حوزه از فعالیت ادبی کشور دارد. با در نظر گرفتن فضای نامساعد ادبی و هنری کشور و نگاه­های غرض­ورز و منفعت­طلب بسیاری از آنان که در ظاهر متولی امر گسترش نگاه تحلیلی و انتقادی هستند؛ چنین کاستی‌هایی دور از انتظار نبوده است. اما به نظر می‌رسد مجموع تلاش‌های مجموعۀ فرهنگی هنری حیرت در بخش آموزش و پرورش تحلیل‌گران و منتقدین جوان در مدرسۀ آزاد ادبیات و هنر حیرت به هیچ عنوان بی تاثیر نبوده است. چنان که ما در پایان داوری متوجه شدیم که از بین 11 اثر برتر، 7 متن نوشتۀ هنرجویان این مدرسه بوده است.

معیارهای اصلی جشنواره در انتخاب آثار همچون گذشته عبارت بودند از:خوانش خلاق، گسترش متن، تشریح و تحلیل مفصل و دقیق اثر پیش از ورود به حیطۀ نقد، بیان دقیق روش نقد و شرح معیارهای منتقد به صورت شفاف، بنیادها و پشتوانه‌های نظری قوی در معیار مورد نظر منتقد، شرح پرسش­های اساسی نقد و حرکت در سوی پاسخ دادن به آن­ها و در نهایت، بیان خلاقانۀ یافته­ها.

هیئت داوران با درنظر گرفتن معیارهای اصلی جشنواره، در سه مرحله به بررسی آثار پرداخت. در دو مرحلۀ ابتدایی، نقدها با دقت بسیار زیادی انتخاب شده و به مرحلۀ نیمه‌نهایی راه یافتند. امتیازات داوران، به صورت جداگانه و مستقل اعلام شد. از آن­جا که اختلاف نظر در این باب امری بدیهی است و مبنا بر مقایسۀ نسبی آثار با یکدیگر بوده است، بنا به روال از پیش تعیین شده و برای حفظ ارزش تنوع نگاه داوران، امتیازات بین 1 تا 10 با یک‌دیگر جمع زده شد تا نتیجۀ نهایی مشخص گردد. بدیهی است آثاری که نظر داوران مختلف را از جنبه‌های متنوعی جلب کرده‌اند، جمع امتیاز بالاتری کسب نمودند.

هیئت داوران سومین دورۀ جشنواره‌(به ترتیب حروف الفبا):

  • احمد عدنانی‌پور

  • امید تمیس

  • سمیه برازجانی

 

نتیجۀ داوری نهایی به شرح زیر اعلام می­گردد:

  • برترین اثر در بخش آزاد:

انسان وحشی و انسان آزاد: عقدۀ گرشاسب و مسئلۀ ضحاک (گذرانی در داستان کوتاه “کبریت بیخطر، یا کابوسهای اروتیک” اثر مجید خادم) – رضا قلی‌پور – تهران.

  • آثار برتر در بخش آزاد:

  • بَستار یا سیمپتوم، مسئله این است… (تحلیلی بر داستان کوتاه “کبریت بی‌خطر، یا کابوس‌های اروتیک” اثر مجید خادم) – علی نوروزی – شیراز.

  • مجموعه‌ماجراها، سلسله‌حوادث پیوسته، و… همین. (بازخوانی داستان کوتاه “کبریت بی‌خطر، یا کابوس‌های اروتیک” اثر مجید خادم) – خالو خالد – ماهشهر.

  • جهان در تعلیق (تحلیلی بر داستان کوتاه “سه قطره خون” اثر صادق هدایت) – علی نوروزی – شیراز.

  • مرگ‌سُرایی به روایت نادر ابراهیمی (تحلیلی بر داستان کوتاه “پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار” اثر نادر ابراهیمی) – آیدا جعفری – تهران.

  • برترین اثر بخش ویژه:

ترومای فُرمال (بررسی نظام راوی/پیرنگ در داستان کوتاه “زرورق شکلات” اثر زهرا سلطانی) – علی نوروزی – شیراز.

  • آثار برتر در بخش ویژه:

  • رویای صادقِ یک غریق، در نشاطِ چمن (نقدی چندپاره و متناقض بر داستان کوتاه “مرگ ستارۀ متناقض صبح” اثر وحید شعبانی) – هادی سِرکانی – تهران.

  • مرا زمین بگذار (بررسی جایگاه نظام مکان در داستان کوتاه “دستی روی دهانم” اثر مجید خادم) – دانیال عماری – شیراز.

  • کادانس کوه موریه (تحلیلی بر داستان کوتاه “روایات فتح، روایات فخر” اثر مجید خادم) – الهام فردویی – شیراز.

  • فریادی در مه (تاملی بر داستان کوتاه “آکواریوم، عکاس، لبخند” اثر شورش عابد) – الهام فردویی – شیراز

  • سابیشغال‌ها قیام می‌کنند (تحلیلی بر رویکرد ژانری، با تکیه بر مسئلۀ روایت‌مندی در داستان کوتاه “سال‌ها سال قبل” اثر رضا بهاری‌زاده) – دانیال عماری – شیراز